Parapluplan Cultureel Erfgoed

Op de informatieavonden is een toelichting gegeven op de voorgenomen planwijzigingen voor het beschermen van het cultureel erfgoed in Leusden. Het doel van de avond was, naast het toelichten van het plan, het beantwoorden van vragen en ontvangen van reacties op het voorgenomen plan, zodat dit meegenomen kan worden in de verdere planuitwerking. Wilt u de toelichting inzien, stuur dan een e-mail naar gemeente@leusden.nl. Binnen 2 werkdagen sturen wij u de planwijzigingen toe. Graag het onderwerp vermelden.

Belangrijkste wijzigingen ten opzichte van het eerdere plan zijn dat alleen nog de zogeheten M.I.P-panden en de potentiële gemeentelijke monumenten (ook wel de top 40 lijst) benoemd worden als ‘cultuurhistorisch waardevol’. Voor deze panden geldt straks, na vaststelling van het bestemmingsplan, dat voor wijzigingen aan de waardevolle details in de (zicht)gevel een sloopvergunning moet worden aangevraagd. Voor vergunningsvrije aanpassingen (bijvoorbeeld een dakkapel of zonnepanelen plaatsen) en verbouwingen aan andere delen van het pand, gelden hierdoor geen extra regels.

De doelstelling van het plan is dat de gemeente voordat plannen worden uitgewerkt met eigenaren in gesprek komt. Zo kan de gemeente meedenken over de meest ideale oplossing. Belangrijk uitgangspunt daarbij is dat, in de afweging tussen het belang van de eigenaar en het algemeen belang, het belang van de eigenaar het zwaarst weegt.                                                     

Voor de overige panden, die na herinventarisatie aan de lijst met beoogd cultuurhistorische waardevolle panden waren toegevoegd, komen in het aangepaste plan geen regels meer. Wel worden ze in het plan opgenomen met de verwijzing 'karakteristiek'. Deze aanduiding kent geen regels, maar biedt de eigenaar mogelijk voordelen bij uitbreidingsplannen en geeft de gemeente een signaalfunctie.

Voordat de regels uit het parapluplan Cultureel Erfgoed gelden moet nog een aantal stappen worden genomen.

1. Terugkoppeling aan raadsleden
   De gemeenteraad heeft het college in april 2019 opdracht gegeven het plan aan te passen. Nu wordt eerst met raadsleden de laatste versie van het plan en de ervaringen die tijdens de informatieavonden zijn opgehaald gedeeld. Zo wil het college kijken of de nieuwe planopzet aansluit bij de wens van de raad.
    
2. Afmaken van het ontwerpbestemmingsplan (waarin de regeling staat)
   Naar aanleiding van de bijeenkomsten (en de terugkoppeling aan de raad) wordt het ontwerp(paraplu)bestemmingsplan verder afgemaakt. In deze periode worden ook de waardestellingen van de ‘cultuurhistorisch waardevolle panden’ opgestuurd naar de eigenaren. Doelstelling is om deze stap af te ronden begin december 2019.
    
3. Mogelijkheid tot reactie (zienswijzeperiode van zes weken)
   Nadat het college van burgemeester en wethouders hierover een besluit hebben genomen wordt het ontwerpbestemmingsplan ‘Cultureel Erfgoed Leusden’ ter inzage gelegd. Dit betekent dat de formele planprocedure van start gaat. Vanaf dat moment is het mogelijk om een zienswijze (reactie) op het plan in te dienen. Deze periode waarin een reactie kan worden ingediend duurt zes weken. Volgens planning wordt deze stap afgerond in februari 2020.
    
4. Beoordeling zienswijze en voorstel maken aan de gemeenteraad
   De reacties die binnen zijn gekomen tijdens de zienswijzeperiode worden van een antwoord voorzien. De zienswijzen kunnen ook aanleiding zijn om het ontwerpbestemmingsplan aan te passen. Het bestemmingsplan wordt vervolgens, met een voorstel hoe om te gaan met de zienswijzen, ter besluitvorming aan de raad toegestuurd. Deze stap willen we in maart 2020 afronden.
    
5. Besluit over bestemmingsplan door de gemeenteraad
   De gemeenteraad moet het bestemmingplan vaststellen, voordat het werking krijgt. Het voorstel wordt op verschillende momenten door de gemeenteraad behandeld. In de Informatieronde, is de mogelijkheid om in gesprek te gaan met de raadsleden. Vervolgens besluit de gemeenteraad in de raadsvergadering over het voorstel. Ook daarin is het nog mogelijk om een standpunt met de gemeenteraad te delen. Als de meerderheid van de gemeenteraad instemt met het voorstel van het college van burgemeester en wethouders, dan is het bestemmingsplan vastgesteld. Planning is dat het voorstel in de vergadering van april of mei 2020 op de agenda komt.
    
6. Mogelijkheid tot beroep. Na beroepstermijn regeling definitief van kracht
   Als de gemeenteraad het bestemmingsplan heeft goedgekeurd, is er nog een mogelijkheid om dat besluit aan te vechten (in beroep te gaan). Dat kan alleen als degene die beroep aantekent, eerder ook een zienswijze heeft ingediend. Het is mogelijk om tot zes weken na publicatie van het raadsbesluit in beroep te gaan bij de Raad van State. Een beroepsprocedure duurt tussen de 6 maanden en 1 jaar.

Er wordt voor het parapluplan een onderscheid gemaakt tussen ‘cultuurhistorisch waardevol’ en ‘karakteristiek’. De objecten/panden die ‘cultuurhistorisch waardevol’ zijn, vallen onder de sloopregeling zoals die in het bestemmingsplan komt. Deze panden zijn opgenomen in een lijst adressen Cultuurhistorisch waardevol. Wilt u de adressenlijst inzien, stuur dan een e-mail naar gemeente@leusden.nl. Binnen 2 werkdagen sturen wij u de lijst toe. Graag even het onderwerp vermelden. De lijst heeft de status van concept. Van alle op de lijst opgenomen panden wordt een nieuwe waardestelling gemaakt. Bij het ontwerpbestemmingsplan wordt de definitieve lijst met cultuurhistorische waardevolle objecten opgenomen.

De panden die opgenomen staan op de lijst ‘cultuurhistorisch waardevol’ vallen straks in het paraplubestemmingsplan ‘Cultureel Erfgoed Leusden’ onder de zogenaamde sloopregeling.

Deze regeling houdt in dat eigenaren van de panden een sloopvergunning moeten aanvragen als zij sloopwerkzaamheden willen uitvoeren aan de beschreven cultuurhistorische waarden van het pand.

Voor de panden die opgenomen worden met de vermelding ‘karakteristiek’ geldt geen regeling. Wel worden ze genoemd in het bestemmingsplan. Daardoor blijven ze in beeld voor de gemeente. Dit geeft de gemeente bij aanvragen voor (ver)bouwplannen misschien aanleiding om meer mogelijk te maken, als daardoor de karakteristieken behouden kunnen blijven, of versterkt worden.

Wanneer u uw pand wil laten aanmerken als ‘cultuurhistorisch waardevol’, dan kunt u dat aangeven bij de gemeente Leusden. De gemeente maakt een afweging, of het betreffende pand hiervoor in aanmerking komt. Als dat het geval is wordt een (nieuwe) waardestelling van het pand gemaakt.

Nee, dat kan niet.

De lijst met cultuurhistorische waardevolle panden (in dit geval de M.I.P.-panden) is de onderbouwing van de regeling van het bestemmingsplan.

Dat is nooit te zeggen, maar dat is niet de insteek van het college van burgemeester en wethouders. De gemeenteraad stelt het beleid vast. Omstandigheden kunnen natuurlijk altijd veranderen, zoals nieuwe wetgeving, of een veranderde vraag uit de samenleving, waardoor nieuwe inzichten ontstaan.

Wanneer uw pand op de lijst staat met potentiele gemeentelijke monumenten, dan kunt u het proces voor aanwijzing opstarten. Dit doet u in overleg met de beleidsadviseur Erfgoed van de gemeente Leusden.

Staat uw pand niet op de lijst, dan moet uw pand worden beoordeeld en besluit het college van burgemeester en wethouders of een proces wordt gestart tot aanwijzen van gemeentelijke monument. Zij zullen zich hiervoor onder andere laten adviseren door het Adviesteam Ruimtelijke Kwaliteit.

Ja, vergunningsvrij bouwactiviteiten blijven nog steeds mogelijk als uw pand als cultuurhistorisch waardevol is bestemd. Ook als hiervoor sloopwerkzaamheden moeten plaatsvinden aan beschreven cultuurhistorische waarden is dit vrijgesteld van een sloopvergunning. Bijvoorbeeld wanneer u een dakkapel wilt plaatsen in een beschreven dak.

Het paraplubestemmingsplan ‘Cultureel Erfgoed Leusden’ stelt alleen regels op ten aanzien van het beschreven cultureel erfgoed. Overige wet- en regelgeving blijft van kracht.

Ja, dat mag wanneer geen karakteristieke onderdelen die genoemd zijn in de waardestelling worden vernield. Onder onderhoud verstaan wij: activiteiten die gericht zijn op het behoud van een bouwwerk waarbij vormgeving, detaillering en profilering niet wijzigen.

De definitie van sloop, zoals die in het bestemmingsplan opgenomen is:

“Het geheel of gedeeltelijk afbreken van (onderdelen van) gebouwen en andere bouwwerken.”

Wanneer er plannen zijn om de beschreven cultuurhistorische waarden te slopen, dan moet via het Omgevingsloket Online  een omgevingsvergunning aangevraagd worden.

De gemeente adviseert om bij een eerste planidee een afspraak te maken voor een vooroverleg met de gemeente. Zo wordt voorkomen dat er onnodig kosten worden gemaakt.

Om de eigenaren van cultuurhistorisch waardevolle panden niet op kosten te jagen, is ervoor gekozen om de legeskosten voor een sloopvergunning gelijk te stellen aan de kosten van een sloopmelding. Hoe hoog deze kosten zijn leest u in onze legesverordening.

Daarnaast nodigen wij eigenaren uit om met ons in vooroverleg te treden, zodat in een vroeg stadium (bij de eerste concrete planideeën) met de gemeente gesproken kan worden over de plannen en wat daar voor nodig is.

Nee. Er worden door aanwijzing als cultuurhistorisch waardevol pand, anders dan bij monumenten, geen specifieke eisen gesteld aan de eigenaren voor het onderhoud van de panden. Er is daarom geen financieel nadeel voor wat betreft onderhoudskosten ten opzichte van eigenaren van andere panden in Leusden.

Wat anders is, is dat de gemeente eigenaren oproept om, voorafgaand aan (ver)bouwplannen, met de gemeente te komen praten (vooroverleg). De legeskosten voor het aanvragen van een sloopvergunning voor de aangewezen panden zijn gelijkgesteld aan het tarief voor een sloopmelding. Door de aanwijzing hoeven eigenaren geen extra kosten te maken. Er is daarom ook geen aanleiding voor de gemeente om kosten te compenseren. De kosten van het vooroverleg kunt u terugvinden in onze legesverordening.

Een vooroverleg is een vrijblijvend gesprek dat u kunt voeren met de gemeente om een beeld te krijgen hoe kansrijk uw (ver)bouwplan is en welke procedure u daarvoor moet volgen.

De kosten van het vooroverleg kunt u terugvinden in onze legesverordening.

Volgens de wet zijn gemeente verplicht om rekening te houden met cultureel erfgoed, en hiervoor regels op te stellen en vast te leggen in een bestemmingsplan. De gemeenteraad heeft daarom in 2015 het college van burgemeesters en wethouders de opdracht gegeven om een minimale sloopbeperking op te leggen aan de meest cultuurhistorische waardevolle panden in Leusden.

In april 2019 heeft het college van burgemeester en wethouders het paraplubestemmingsplan ‘Cultureel Erfgoed Leusden’ aangeboden aan de gemeenteraad om het bestemmingsplan vast te stellen. Bij de behandeling van het voorstel van het paraplubestemmingsplan kwam naar voren dat naar mening van de gemeenteraad het plan teveel panden bevatte en de regeling te ingewikkeld en te beperkend was voor eigenaren. Daarom is  opnieuw is gekeken naar de planopzet om het cultureel erfgoed te beschermen. Dat heeft geleid tot het voorstel dat tijdens bijeenkomsten begin oktober 2019 is gepresenteerd.

Vanaf het moment dat het ontwerpbestemmingsplan ter inzage ligt, is er een 'wettelijke voorbescherming'. Dat houdt in dat er geen activiteiten mogen plaatsvinden die in strijd zijn met het ontwerpbestemmingsplan. Eventuele aanvragen worden in dat geval aangehouden.

Per geval wordt dan beoordeeld of medewerking kan worden verleend aan de gewenste ontwikkeling. Na de beroepstermijn treedt het besluit in werking. Na de behandeling van eventuele beroepsschriften is de regeling definitief.

In 2015 heeft de gemeenteraad een lijst met potentiele gemeentelijke monumenten vastgesteld. Uitgangspunt van deze lijst is dat de betreffende panden alleen als gemeentelijk monument kunnen worden aangewezen als de eigenaar dat wil. Op dit moment zijn er 17 gemeentelijke monumenten. Op de lijst staan nog 32 potentiele gemeentelijke monumenten. Wilt u kijken welke panden op de lijst staan, stuur dan een e-mail naar webredactie@leusden.nl. Binnen 2 werkdagen sturen wij u de lijst toe. Graag even het onderwerp vermelden.

De panden uit de M.I.P. worden algemeen beschouwd als cultureel erfgoed. Het is logisch om ten minste deze panden als cultuurhistorisch waardevol te benoemen. Daarnaast is een lijst met 40 potentiele gemeentelijke monumenten opgesteld. Ook van deze panden kan worden gezegd dat ze van cultuurhistorische betekenis zijn voor Leusden.

Toch zijn dit niet de enige waardevolle panden in Leusden. De beoordeling van het overige vastgoed in Leusden vraagt een uitgebreide schouw en inventarisatie. Hier is niet voor gekozen. Vandaar dat de lijst met cultuurhistorisch waardevolle objecten beperkt is tot de M.I.P., de potentiele gemeentelijke monumenten en panden waarover afspraken zijn gemaakt op verzoek van de eigenaren.

De Omgevingswet bundelt de wetgeving en de regels voor ruimte, wonen, infrastructuur, milieu, natuur en water. Daarmee vormt de wet de basis voor de samenhangende benadering van de fysieke leefomgeving. Het in beeld brengen, vastleggen en beschermen van cultureel erfgoed valt hier ook onder. Het is goed mogelijk dat in een Omgevingsplan (de nieuwe naam voor een bestemmingsplan wanneer de Omgevingswet een feit is) nog meer cultuurhistorische elementen worden opgenomen, met of zonder regeling. Waarbij vooralsnog het uitgangspunt is om alleen deze voorgestelde regeling op te nemen.

Een waardestelling is een beschrijving van de cultuurhistorische waarde(n) van een object/pand en (waar mogelijk) een foto van het aanzicht om daarmee de huidige situatie vast te leggen. De waardestellingen zijn als volgt opgebouwd:

• Adres object
• Foto en/of luchtfoto (bij meerdere geclusterde (erf-)bebouwing)
• Algemene beschrijving object (relatie beoordelingscriteria)
• Beschrijving karakteristiek (niet allemaal aanwezig bij elke waardestelling)
  • Zichtgevel(s), dakvorm en -bedekking
  • Hoofdvorm
  • Erfbebouwing

Niet al deze onderdelen komen terug in elke waardestelling. Dit kan per object verschillen.

In het bestemmingsplan is het gehele bouwwerk opgenomen op de verbeelding. In de waardestelling staat alleen een beschrijving van de karakteristieken die behoudenswaardig zijn. Alleen op dit beschreven deel is de regeling van toepassing.

Het 'Monumenten Advies Bureau', Een deskundig bureau op het gebied van cultureel erfgoed, die ook waardestellingen heeft gemaakt voor tal van gemeenten door heel Nederland, is voor de gemeente op pad gegaan met de waardestellingen die in het verleden zijn gemaakt voor het M.I.P. Aan de hand van de oude beschrijving wordt gekeken of de karakteristieken nog aanwezig zijn en in welke staat die zich bevinden. Vervolgens wordt een nieuwe beschrijving gemaakt aan de hand van de criteria van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Vervolgens geeft het 'Monumenten Advies Bureau' een oordeel of de aanwezige karakteristieken aanleiding geven om het betreffende object te behouden op de lijst ‘cultuurhistorisch waardevol’ of niet. Wilt u de lijst met criteria inzien, stuur dan een e-mail naar gemeente@leusden.nl. Binnen 2 werkdagen sturen wij u de lijst toe. Graag even het onderwerp vermelden.

De waardering van panden voor de waardestelling gebeurt aan de hand van een aantal criteria die zijn opgesteld door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Maart 2018 heeft de gemeenteraad ingestemd om deze criteria te gebruiken voor de beoordeling van cultuurhistorische waarden in Leusden. Alle panden worden daardoor langs dezelfde meetlat gelegd. Daardoor is de beoordeling objectief. Wilt u de lijst met criteria inzien, stuur dan een e-mail naar gemeente@leusden.nl. Binnen 2 werkdagen sturen wij u de lijst toe. Graag even het onderwerp vermelden.

De waardering is gebaseerd op 5 hoofdcriteria die weer zijn onderverdeeld in subcriteria. De vakgebieden (bouw)kunst en geschiedenis vormen de basis van de waardering van het gebouwde erfgoed. Daarnaast spelen ook religieuze, geografische, sociaal- economische, bestuurlijke en technische ontwikkelingen een rol in de waardering, en gaafheid en zeldzaamheid. Ieder object heeft een eigen palet van waarden.

Het Adviesteam Ruimtelijke Kwaliteit (ARK) is ingesteld in plaats van de Welstandscommissie en de Monumentencommissie. De ARK geeft advies aan het college over (ver)bouwaangelegenheden. In dit geval kan het ARK advies geven bij de afweging van het college van burgemeesters en wethouders over een sloopaanvraag.

Het Monumenten Inventarisatie Project, afgekort M.I.P., is een landelijk project van de Nederlandse Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed dat tussen 1986 en 1995 is uitgevoerd.

Het doel van het project was om per gemeente de waardevolle gebouwen en andere monumenten in woord en beeld te beschrijven, zodat er meer zicht kwam op monumentenzorg en cultuurgeschiedenis. Hierbij werd aan ieder gebouw een waardering gegeven. Eén ster betekent van lokaal belang, twee sterren betekent van regionaal belang en drie sterren van nationaal belang.

Sinds de totstandkoming van de M.I.P.-lijst is deze binnen de gemeente Leusden gehanteerd als verzamelwerk van het cultureel erfgoed in Leusden. De betreffende adressen maken reeds decennia onderdeel uit van de Welstandsnota Leusden, met een signaalfunctie. Een aantal adressen uit de lijst is opgenomen in o.a. het bestemmingsplan Buitengebied 2009.

Een paraplubestemmingsplan is een bestemmingsplan dat als een paraplu over andere, reeds bestaande, bestemmingsplannen heen hangt. Het is een zogenaamde partiële herziening. Het plan bepaalt dat de regels uit het paraplubestemmingsplan van toepassing zijn op alle voorgaande bestemmingsplannen.

Het bestemmingsplan wordt gepubliceerd in de landelijke database van bestemmingsplannen. Iedereen kan die inzien op www.ruimtelijkeplannen.nl. Op de website kan gezocht worden op adres. Door te klikken op het betreffende pand zie je of het kenmerk ‘cultuurhistorische waardevol’ of ‘karakteristiek’ van toepassing is.